SQL Server 2025: En yeni özellikler

 

Uzun zamandır makalelere zaman ayırmakta zorluk çekiyordum, Microsoft SQL Server 2025 yapay zeka gibi yeni özelliklerini çıkaracağını duyurunca, bu yeniliklere kayıtsız kalamadığımı belirtmek isterim. Microsoft, SQL Server 2025’i piyasaya sürmeye hazırlanıyor ve raporlar bunun teknoloji dünyasında önemli bir heyecan yarattığını gösteriyor. Bu yeni versiyon SQL Server 2025, yapay zeka (AI) yeteneklerinin doğrudan veritabanı motoruna entegre edilmesine güçlü bir vurgu yaparak oyunun kurallarını değiştireceğini vaat ediyor. Bu makale, SQL Server 2025’te sunulan temel özelliklere ve geliştirmelere derinlemesine bir bakış sunarak bunların işletmelere ve geliştiricilere nasıl fayda sağlayabileceğini anlatmaya çalışacağım.

Microsoft ve benzeri ABD teknoloji şirketlerinin, ufak bir yenilik çıkardıklarında bile, uygulama içinde kısaltmalar kullandığınızı hepimiz biliyoruz, bu SQL Server’da birçok yer de geçmektedir, makale de yeni özelliklerin Türkçe karışıklıklarını bilerek yazmadım, yıllardır da yazmıyorum zaten, İngilizce ve Microsoft literatürene göre akıllarda kalması daha iyi olacaktır.

SQL Server 2025’te Yapay Zeka Entegrasyonu

SQL Server 2025, yapay zeka yeteneklerini doğrudan veritabanı motoruna entegre ederek önemli bir ileriye doğru atılımı işaret ediyor. Bu, geliştiricilerin artık harici hizmetlere veya karmaşık entegrasyonlara ihtiyaç duymadan yapay zeka uygulamaları oluşturabileceği ve Retrieval-Augmented Generation (RAG) gibi gelişmiş yapay zeka tekniklerinden yararlanabileceği anlamına geliyor. Bu kolaylaştırılmış yaklaşım, yapay zeka gelişimini basitleştirir ve yapay zeka işlemeyi verilere yakın tutarak performansı artırır. Geliştiriciler için büyük bir avantajlar da sunmakta, SQL Server 2025’in harici yapay zeka hizmetleriyle entegrasyon için özel kod veya mantık ihtiyacını ortadan kaldırması bekleniyor.

Vektör Arama ve Hibrit Sorgular

Yapay zeka destekli en heyecan verici özelliklerden biri, vektör aramanın tanıtılmasıdır. SQL Server 2025, kullanıcıların verileri vektörler halinde depolamasına ve tanıdık T-SQL sözdizimini kullanarak bu veriler üzerinde yapay zeka tabanlı aramalar yapmasına olanak tanıyacak. Bu, veritabanının arama sorgularının anlamını ve bağlamını anladığı anlamsal aramayı mümkün kılarak daha doğru ve alakalı sonuçlara yol açar. Örneğin, bir kullanıcı daha önce okuduklarına benzer haber makalelerini arayabilir ve veritabanı, aynı anahtar kelimeleri paylaşmasalar bile ilgili konu ve temalara sahip makaleleri belirleyebilir. SQL Server 2025, hassas verilerle yapay zeka kullanıldığında güvenlik ve uyumlulukla ilgili olası endişeleri ele alan, güvenli ve uyumlu, kurumsal kullanıma hazır bir vektör veritabanı olacağı söyleniyor.

Ayrıca SQL Server 2025, geleneksel metin tabanlı aramaları vektör aramalarıyla birleştirerek hibrit sorguları destekleyecek. Bu, kullanıcıların anahtar kelimeleri bağlamsal bilgilerle birleştirerek aramalarını hassaslaştırmasına olanak tanır ve bu da daha kesin sonuçlara yol açar. Belirli özelliklere sahip ürünleri aradığınızı ve ardından stil tercihlerinizi temsil eden bir vektör ekleyerek aramanızı hassaslaştırdığınızı hayal edin. Bu hibrit yaklaşım, veri araştırması ve analizi için yeni olanaklara kapı açacak gibi gözüküyor.

Yapay Zeka Model Yönetimi ve Entegrasyonu

SQL Server 2025, geliştiricilerin REST API’lerini kullanarak yapay zeka modellerini doğrudan veritabanı içinde dağıtmasına, yönetmesine ve güvenliğini sağlamasına olanak tanıyarak yapay zeka modeli yönetimini basitleştirecek. Bu, ayrı altyapı veya karmaşık entegrasyon ihtiyacını ortadan kaldırarak yapay zeka modellerinin veritabanı iş akışlarına dahil edilmesini kolaylaştıracak. Platform aynı zamanda Azure OpenAI, OpenAI, Ollama ve KServe gibi popüler yapay zeka hizmetlerini de destekleyerek geliştiricilere esneklik ve seçenek sunacağı duyuruldu.

Gelişmiş Güvenlik ve Performans

Yapay zekanın yanı sıra SQL Server 2025, güvenlik ve performansa yönelik çeşitli iyileştirmeler sunacak.

Microsoft Entra Entegrasyonu

SQL Server 2025, gelişmiş güvenlik için Microsoft’un kimlik ve erişim yönetimi çözümü olan Microsoft Entra ile entegre olacak. Bu entegrasyon, çok faktörlü kimlik doğrulama, rol tabanlı erişim kontrolü ve koşullu erişim ilkeleri dahil olmak üzere güçlü kimlik doğrulama mekanizmalarını SQL Server’a getiriyor. SQL Server 2025, Microsoft Entra’nın Sıfır Güven ilkelerine bağlı kalarak her erişim isteğinin doğrulanmasını, yetkilendirilmesini ve şifrelenmesini sağlayarak verileriniz için güvenli bir ortam sağlar.

SQL Server 2025 ayrıca kimlik bilgisi yönetimini iyileştiren, olası güvenlik açıklarını azaltan ve uyumluluk ve denetim yetenekleri sağlayan Microsoft Entra yönetilen kimlikleri de destekleyeceği belirtildi.

Performans Optimizasyonları

SQL Server 2025’te birçoğu Azure SQL Veritabanından türetilen çeşitli performans iyileştirmeleri bulunmaktadır. İlk olarak Azure’da çıkıyor tabiki 🙂

• Optimized Locking: Bu yeni locking mekanizması, Azure SQL Veritabanında kullanılan yaklaşıma benzer, işlem düzeyinde tek bir kilidi tutarak ve gerektiğinde satır ve sayfa kilitlerini alıp serbest bırakarak lock contention’ı azaltır ve eşzamanlılığı artıracak. Bu, işlemlerin daha hızlı gerçekleştirilmesine yol açacak.
• Optional Parameter Plan Optimization (OPPO): OPPO, SQL Server’ın çalışma zamanı parametre değerlerine göre en uygun yürütme planını seçmesine olanak tanır ve bir sorgu planının belirli bir parametre kümesi için optimize edildiği ancak diğerleri için kötü performans gösterdiği ” parameter sniffing “nın neden olduğu performans sorunlarını giderecek. Gerçekten çok merakla beklediğim özelliklerden birisi de bu oldu.
• Daha Hızlı Batch Mode Processing: Toplu mod işlemedeki iyileştirmeler, birden fazla satırı aynı anda işleyerek büyük veri kümeleri için daha hızlı sorgu yürütülmesine olanak tanıyacak, böylece CPU kullanımı azalacak ve genel işlem daha hızlı olacak.
• Geliştirilmiş Columnstore Index: columnstore indexing’de yapılan iyileştirmeler, analitik sorgular için veri depolamayı ve almayı optimize ederek analitik iş yükleri için daha iyi sıkıştırma ve daha hızlı sorgu yürütme sağlayacak.
• Secondary Replicalara İlişkin Kalıcı İstatistikler: Bu özellik, yeniden başlatma veya yük devretme sırasında istatistik kaybını önleyerek sistem kesintilerinden sonra bile sorgu optimizasyon bilgilerini koruyarak tutarlı performans sağlayacak. Biliyorsunuz ki SQL Server servisi restart edildiğinde tüm istatistikler ve sorgu optimizasyonu verileri sıfırlanıyordu, bakalım bu yeni özellikte ne kadar işe yaradığını göreceğiz.
• Transaction ID (TID) ve Lock After Qualification (LAQ):, Makalenin ikinci paragrafında bahsettğim gibi, iki yeni kısaltma geliyor :). SQL Server 2025, eşzamanlı işlemlere yönelik blockingleri en aza indirmek için TID ve LAQ’yu duyurdu. TID, SQL Server’ın lock’ları daha verimli yönetmesine olanak tanıyarak lock contention’ın azalmasına ve transaction’ların işlemlerinin daha hızlı gerçekleşmesine olanak tanıyacak. LAQ, lockların yalnızca gerektiğinde alınmasını sağlayarak diğer işlemlerin engellenmesini veya geciktirilmesini azaltacak ve eşzamanlı transaction’ların genel performansını artıracak. Gerçekten en çok merak ettiğim konu burası, SQL Server 2019 ve 2022’de de benzer performans geliştirmeleri oldu, fakat bu kadar iddalı olmamışlardı.

Bu performans optimizasyonları yapay zeka yetenekleriyle birleştiğinde SQL Server 2025’i zorlu iş yükleri ve yapay zeka odaklı uygulamalar için güçlü bir platform haline getireceğini beklemekteyiz. Özellikle AI dünyasından geri kalmamak için Microsoft, her iki senede bir çıkardığı SQL Server’ın son versiyonu aslında 2024’te bekliyorduk, fakat AI adaptasyonu için 1 sene daha geliştirmeye karar verdiklerini görüyoruz.

Azure Arc ile Bulut Entegrasyonu

SQL Server 2025, bulut yeteneklerini şirket içi dağıtımlara genişletmek için Azure Arc’tan yararlanacak. Bu, müşterilerin SQL Server sunucularını şirket içi ve bulut ortamlarında geniş ölçekte yönetmesine, güvence altına almasına ve yönetmesine olanak tanıyacak. Azure Arc, otomatik patching, otomatik yedekleme, monitoring ve Best Practices Assessment gibi özellikleri etkinleştirerek rutin görevleri kolaylaştıracak ve iş sürekliliğini geliştireceği belirtiliyor. Tabi Azure Arc’tan net olarak nasıl bir geliştirme gelecek bilemiyoruz. Özellikle SQL Server 2017’den beri service pack çıkartmayan Microsoft, cumulative updateleri ve security updateleri çok sayıda olsa çıkartmaya devam ediyor. Azure Arc ile bunlar nasıl otomatik olarak yüklenir ve yönetilir, yani test edilmeden diye de parantez açmak isterim, orası soru işareti.

Diğer Önemli Özellikler

SQL Server 2025’de çıkan diğer yeni özelliklere bakalım,

• Native JSON Desteği: Native JSON veri türü ve index oluşturma, hiyerarşik verileri sorgulama ve yönetme performansını artırarak modern uygulamalarda yaygın olarak kullanılan yarı yapılandırılmış verilerle çalışmayı kolaylaştıracak.
• T-SQL Regular Expression Support: T-SQL’deki yerel düzenli ifade desteği, sorgular içindeki karmaşık pattern’leri eşleştirmeyi basitleştirerek, doğrudan veritabanı içinde daha karmaşık metin işleme ve veri manipülasyonuna olanak tanıyacak. Yeni T-SQL komutlarına hazır olalım.
• Change Streaming: SQL Server 2025, change streaming’i desteklecek, veritabanı transaction log’daki değişiklikleri yakalayarak ve Kafka gibi olay akışı platformlarıyla entegre olarak gerçek zamanlı analitiği mümkün kılacak. Bu, uygulamaların veri değişikliklerine gerçek zamanlı olarak tepki vermesine olanak tanıyarak dolandırıcılık tespiti ve gerçek zamanlı kontrol panelleri gibi senaryoları mümkün kılacağı söyleniyor. Merakla beklediğimiz diğer bir özellikte bu, stream data’ya giriş yapması, özellikle de bir OLTP database’inin destek vermesi heyecan verici.
• Geliştirilmiş Failover: Always On Availability Groups’da yapılan iyileştirmeler, minimum kesinti süresiyle daha güvenilir failover’lar sağlayarak kritik uygulamalar için yüksek kullanılabilirlik sağlanması. Burada nelerin yenilendiğinin detaylarını önümüzdeki günlerde göreceğiz. SQL Server 2017’den beri failover tarafında geliştirmeler olumlu yöndeydi, bakalım SQL Server 2025’te nasıl olacak.

Sonraki Sürümlerde geliştirilecek olan bölümler

SQL Server 2025 birçok yeni özellik ve iyileştirme sunarken, gelecek sürümlerinde nelerin çıkacağını da açıkladır. Toparlayabildiklerimi yazdım, ilginç yenilikler bizleri bekliyor.

• Unlogged tables: Bu tablolar belirli iş yükleri için performans avantajları sunacak ancak henüz desteklenmemektedir.
• Easy partitioning: Basitleştirilmiş partitioning diyebiliriz, büyük tabloların yönetilmesini kolaylaştıracaktır. Normalde partitioning çok da kolay yapılan bir işlem değil, bakalım ne kadar kolaylaşacak.
• Table snapshots ve thin clones: Bu özellikler veri yönetimi ve test yeteneklerini geliştirecektir. Table snapshot eğer olur ise, full database’in snapshot’ını almadan testler yapılabilecek sanırım.
• CREATE TABLE AS SELECT: Diğer veritabanı sistemleriyle open source diyebiliriz, geliştirilmiş uyumluluk, veri geçişini ve entegrasyonunu basitleştirecek.
• Tablolar içindeki veri konumu için diziler ve yapı: Bu veri yapılarının desteklenmesi, belirli sorgu türlerinin performansını artıracak.
• IP adresi veri tipi ve fonksiyonu: IP adreslerine yönelik veri tipi çıkacak, ağla ilgili veri yönetimini kolaylaştıracak.
• T-SQL’de esnek ve çalışan CSV, Parquet, ORC, AVRO: Çeşitli veri formatları için geliştirilmiş destek, veri entegrasyon yeteneklerini geliştirecek.

SQL Server 2025 ve Önceki Sürümler

SQL Server 2025, önceki modellerin güçlü yönlerini geliştirirken önemli yeni yetenekler de sunuyor. Azure entegrasyonuna odaklanan SQL Server 2022 ile karşılaştırıldığında SQL Server 2025, yapay zeka entegrasyonuna ve performans optimizasyonlarına öncelik verdiğini görüyoruz. Vektör aramanın (vector search’ü sıkça duyacağız) kullanıma sunulması, yapay zeka model yönetimi ve optimized locking, temel farklardır.

Microsoft, SQL Server 2025’teki SQL Server Integration Services (SSIS) hakkında henüz belirli ayrıntıları açıklamamış olsa da, SQL Server Reporting Services ve SQL Server Analysis Services gibi diğer Microsoft Business Intelligence (MSBI) araçlarıyla birlikte 2025’te duyurulması bekleniyor.

SQL Server 2019 gibi eski sürümlerle karşılaştırıldığında SQL Server 2025’teki gelişmelerin daha da belirgin olduğunu görüyoruz. Yapay zeka yetenekleri, performans optimizasyonları ve yerel JSON desteği ve change streaming gibi modern özellikler, veritabanı teknolojisinde önemli bir sıçrayış olacağını gösteriyor.

Özellik	SQL Server 2025	SQL Server 2022	SQL Server 2019
Yapay Zeka Entegrasyonu	Evet	HAYIR	HAYIR
Vektör Arama – Vector Search	Evet	HAYIR	HAYIR
Optimized Locking	Evet	HAYIR	HAYIR
Native JSON Desteği	Evet	Evet	Sınırlı
Change Streaming	Evet	HAYIR	HAYIR
Microsoft Entra Entegrasyonu	Evet	Sınırlı	HAYIR

SQL Server 2025’in en az 2035 yılına kadar bir destek yaşam döngüsüne sahip olması ve bu sürümü benimseyen kuruluşlara uzun vadeli destek sağlaması bekleniyor. Umarım 2035’e kadar CU 157’leri görmeyiz 🙂

Sektörel Avantajlar ve Case Study’ler

SQL Server 2025’teki yeni özellikler çok çeşitli sektörlere ve kullanım durumlarına göre aşağıdaki sektörlerde beklenen faydaları açıkladılar, tabi bu durum artık database seviyesinde AI sayesinde veri tahminleme ve analiz yapılabileceği anlamına geliyor.

• Sağlık Sektörü: Yapay zeka destekli analizler, hasta verilerindeki kalıpları belirlemek, sağlık risklerini tahmin etmek ve tedavi planlarını kişiselleştirmek için kullanılabilecek. Örneğin hastaneler, hasta kayıtlarını analiz etmek ve belirli rahatsızlıkları geliştirme riski yüksek olan kişileri belirlemek için SQL Server 2025’i kullanabilir; bu da proaktif müdahalelere ve önleyici bakıma olanak tanıyacak.
• Finansal Hizmetler: SQL Server 2025, sahtekarlığın tespit edilmesine, riskin değerlendirilmesine ve kişiselleştirilmiş mali tavsiyeler sağlanmasına yardımcı olabilir. Finansal kurumlar, işlem verilerini gerçek zamanlı olarak analiz etmek, potansiyel dolandırıcılık faaliyetlerini tespit etmek ve müşterilerin güvenliğini artırmak için yapay zeka modellerinden yararlanabilir.
• Üretim ve Perakende: Yapay zeka odaklı içgörüler tedarik zincirlerini optimize edebilir, talebi tahmin edebilir ve müşteri deneyimlerini kişiselleştirebilir. Perakendeciler, müşteri satın alma geçmişini ve tercihlerini analiz etmek için SQL Server 2025’i kullanabilicek, kişiselleştirilmiş önerilere ve hedefli pazarlama kampanyalarına olanak sağlayabilir.

Sonuç ve Özet

                Geçen sene AI uygulamalarının sosyal medya’da yüksek oranda ilgi görmesinden sonra, Microsoft gibi big5 firmalarının hepsi (Google, Meta v.b.) AI tarafında bir çok uyguılama geliştirdiler. SQL Server 2025’te en çok AI’a vurgu yapılırken, OLTP bir veritabanı servisinden beklemeyen case study’leri son bölümde görüyoruz, AI uygulamalarının yapacağı tahminleme ve analizleri SQL Server 2025’te yapılacağı açıklandığına göre, artık OLTP kavramı da OLTPAI olarak değişecek gibi duruyor.